या लेखमालेतील हा शेवटचा लेख. खरेतर या विषयावर लेख लिहिण्याची माझी पात्रता नाही असे मी मानतो. म्हणूनच जरी गेली वीस वर्षे नियमित ध्यान करत असूनही आणि विपश्यनेची प्रत्येकी दहा दिवसांची नऊ शिबीरे केली असतानाही मी 'ध्यान कसे करावे' या विषयाला स्पर्श केला नव्हता. ध्यानाचे सुरुवातीचे टप्पे गोएंका गुरुजींच्या विपश्यना शिबिरांत (http://www.dhamma.org) चांगल्या पद्धतीने शिकविले जातात असे माझे मत आहे. त्यामुळे हे टप्पे तेथे जाऊनच शिकावे असे वाटते. पण गेले काही महिने लॉकडाउनमुळे माझ्या अनेक मित्र-मैत्रिणींना या शिबिराला जाताआले नाही. तसेच लॉकडाउनमुळे अनेकांना नैराश्य आले आहे.म्हणूनच मी या विषयावर लिहिण्याचे धाडस केले. विपश्यना विद्या दहा दिवसांच्या निवासी शिबिरातच शिकली पाहिजे, अन्य ठिकाणी शिकवू नये असा गोएंका गुरुजींचा एक दंडक आहे. तो मी या असाधारण परिस्थितीत मोडला याबद्दल त्यांची क्षमा मागतो.
कुंडलिनी विद्या आत्मसात करण्याच्या तीन पायऱ्या आहेत हे आपण या लेखमालेत पाहिले. प्राणधारणा, विपश्यना ध्यान आणि कुंडलिनी ध्यान या त्या तीन पायऱ्या आहेत. पुढील पायरीसाठी प्रस्थान करण्यापूर्वी आधीची पायरी नीट आत्मसात करणे आवश्यक आहे. अनेक साधक कोठल्यातरी गुरूंकडे जाऊन सरळ तिसऱ्या पायरीला सुरुवात करतात आणि नंतर निराश होतात. कुंडलिनी विद्या ही काही वर्षांची अथवा काही जन्मांची साधना आहे. मागील जन्मात तुम्ही कोठपर्यंत पोचले होता हे साधनेला सुरुवात केल्यावरच कळू शकते. पण साधना केल्यावर आपण निश्चित पुढे जातो.
आपल्याला या लेखमालेचा उपयोग झाला असेल ही आशा. मी ही तुमच्यासारखाच एक साधक आहे. आपण एकमेकांच्या साथीने ही कुंडलिनी विद्येच्या प्रवासास जाऊ. माझ्या पुढील साधनेसाठी आपल्या सदिच्छा माझ्या पाठीशी असू द्या ही प्रार्थना.
ॐ सर्वे भवन्तु सुखिनः।
सर्वे सन्तु निरामयाः।
सर्वे भद्राणि पश्यन्तु।
मा कश्चित् दुःख भाग्भवेत्॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥
