नित्य आणि अनित्य

ब्रह्म 'नित्य' आहे असे अद्वैत वेदांत प्रतिपादन करते. परंतु 'नित्य' शब्दाचा अर्थ आपल्या भाषेत आता वेगळा झाला आहे. आपण 'नित्य' म्हणजे अनंत काल अस्तित्वात राहणारे असा अर्थ घेतो. परंतु ब्रह्म हे कालातीत आहे. कालाला मर्यादा आहे. विश्वाच्या जन्मापूर्वी म्हणजेच बिग बँग पूर्वी काल अस्तित्वात नव्हता. परंतु तेव्हाही ब्रह्म अस्तित्वात होते. जे कालाच्या मर्यादेत नाही ते नित्य अशी ही संकल्पना आहे.
गौतम बुद्धांच्या मते हे विश्व अनित्य आहे, येथील प्रत्येक गोष्ट अनित्य आहे. वेदांत यालाच 'माया' या नावाने संबोधते. जे स्थल आणि कालाच्या मर्यादेत येते- म्हणजेच अनित्य आहे- ती माया आहे आणि माया ही ब्रह्माची एक शक्ती आहे. गौतम बुद्ध 'मायेच्या पलीकडे काही आहे काय' याबद्दल काही सांगत नाहीत. 'हा विषय चर्चा करण्याचा नाही' असे गौतम बुद्धांनी नोंदविले आहे.