अचपळ मन माझे - भाग २

मागील भागात आपण दुर्योधनापुढील समस्या पाहिली. 'मला माझ्यासाठी योग्य काय आहे ते ते समजते. पण तसे करण्याचा माझा स्वभाव नाही. माझ्यासाठी काय अयोग्य आहे तेही मला समजते. पण तेच करण्याचा माझा स्वभाव आहे. कोठलीतरी अज्ञात शक्ती माझ्याकडून तसे करवून घेते' असे तो श्रीकृष्णाला सांगतो. त्याची हा स्वभाव बदलण्याची  इच्छा नाही. मात्र अर्जुनापुढे हीच समस्या आहे. पण यातून कसा मार्ग काढायचा हे तो श्रीकृष्णाला विचारतो. 

श्रीकृष्णाने काय उत्तर दिले हे बघण्याआधी आपण ही समस्या आपल्याही जीवनातील खरोखरच मोठी समस्या आहे काय हे पाहू. १९६० च्या दशकात वॉल्टर मिशेल या सुप्रसिद्ध मानसशास्त्रज्ञाने एक प्रयोग केला होता. त्याने चार वर्षांच्या मुलांवर हा प्रयोग केला. प्रत्येक मुलाला एका खोलीत बसवून त्यांना एक मॅशमॅलो (एक अमेरिकन मिठाई) दिले. पण  वॉल्टर खोलीच्या बाहेर जाऊन सुमारे दहा मिनिटात परत येईपर्यंत त्या मुलाने ते मॅशमॅलो न खाल्ल्यास त्याला  आणखी एक मॅशमॅलो बक्षीस म्हणून मिळणार होते. म्हणजेच ते समोर ठेवलेले मॅशमॅलो लगेच खाण्याच्या इच्छेवर त्याने  मात केल्यास त्याला भविष्यात दुप्पट मॅशमॅलो मिळणार होते. ते मॅशमॅलो लगेच खाणे त्यांच्यासाठी प्रेयस-प्रिय गोष्ट होती. पण ते लगेच न खाणे त्यांच्या भविष्यकाळासाठी  श्रेयस-चांगली गोष्ट होती. 

वॉल्टरने त्यानंतर चौदा वर्षांनी या मुलांचे सर्वेक्षण केले. ज्या मुलांनी लहानपणी मॅशमॅलो लगेच खाण्याच्या आपल्या इच्छेवर मात करून दोन मॅशमॅलो मिळविली होती त्यांनी भविष्यात करियरमध्ये, खेळात, कौटुंबिक जीवनात आणि एकंदरीतच खूप प्रगती केली होती. या मुलांच्यात आत्मविश्वास ओतप्रोत भरलेला होता. मात्र जी मुले वॉल्टर परत येण्यापूर्वीच मॅशमॅलो खाऊन मोकळी झाली होती, ज्यांना मॅशमॅलो लगेच खाण्याच्या आपल्या इच्छेवर मात करता आली नव्हती ती मुले जीवनात मागे पडली होती. आपण youtube वर शोध घेतल्यास या टेस्टचे अनेक व्हिडीओ बघण्यास मिळतील. 

 https://www.youtube.com/watch?v=y7t-HxuI17Y  लिंकवर  क्लीक केल्यास असाच एक व्हिडीओ बघण्यास मिळेल. खूप मजेशीर व्हिडीओ आहे. नक्की बघा.  

Emotional Intelligence याच गोष्टीवर प्रामुख्याने अवलंबून असतो. आपली भविष्यातील प्रगती IQ पेक्षाही EQ वर अवलंबून असते. म्हणजेच आपल्याही भविष्यातील प्रगतीसाठी अर्जुनाला श्रीकृष्णांनी काय उत्तर दिले हे महत्वाचे आहे.  पुढील लेखात आपण हे उत्तर पाहू आणि आपल्या सध्याच्या जीवनात त्याचा उपयोग पाहू.   

संतोष कारखानीस ठाणे