मृत्यूचा अनुभव

 ३१ ऑक्टोबर १९९१ रोजी रात्री मला काही वेगळे अनुभव आले. मी तेव्हा आजारी होतो. आजाराचे निदान झाले नव्हते. खूप ताप होता. मी शांतपणे मला काय संवेदना होत आहेत याकडे लक्ष ठेऊन होतो. मी IIT मध्ये असल्यापासून (१९७८-८३) संवेदनांवर लक्ष ठेऊन शरीर शिथिल करण्याची सवय लावून घेतली होती. हा त्याचाच एक भाग होता. मला अचानक शरीरातील रक्तप्रवाह कमी होत असल्याची जाणीव झाली. मी आता माझ्या शरीर संवेदनांबाबत अधिक जागरूक झालो.

एका क्षणी मला मी माझ्या शरीरातून (टाळूकडून) बाहेर पडल्याची जाणीव झाली. मला माझे पलंगावर विसावलेले शरीर दिसत होते. मी घरात फिरून घरातील माणसे पाहू शकत होतो, त्यांचे संवाद ऐकू शकत होतो. घरच्यांना काही काळाने मी त्यांच्या प्रश्नांना उत्तर देत नाही याची जाणीव झाली. ते घाबरले. मला माझ्या शेजाऱ्यांनी त्यांच्या कारमधून हॉस्पिटलमध्ये नेले. हे सर्व मी बघत होतो.

नंतर मात्र मी पुढील प्रवासास सुरुवात केली. अनेक प्रकारचे अनुभव घेत पुढे गेलो. अचानक मला माझी पत्नी गर्भवती असल्याचे आठवले. माझ्या बाळासाठी मला परत जाणे आवश्यक आहे हे प्रकर्षाने जाणवले. एका क्षणात मी माझ्या शरीरात आलो. माझा ताप गेला होता. नंतर तपासण्या करूनही काय झाले होते ते समजले नाही. मात्र या दिवसापासून पुढे दोन-तीन दिवस मी वेगळ्या अनुभवांतून जाताच होतो. मी मूळचा अतिनास्तिक. त्यामुळे हे अनुभव म्हणजे मला होणारे भास आहेत असे वाटले. सतत येणाऱ्या अनुभवांमुळे मी ठाण्यातील नामांकित सायक्रियाटिस्ट गाठला. त्यांनी मला काहीही मानसिक आजार नसल्याची ग्वाही दिली. हळूहळू हे अनुभव येणे बंद झाले.

मला नक्की काय झाले असावे या संबंधी मी अनेक वर्षे संभ्रमात होतो. नास्तिक असल्याने याचा संबंध कोठे अध्यात्माशी लावण्यास मन तयार नव्हते. पण हे भासही नसावेत असे अंतर्मन कोठेतरी सांगत होते. अशावेळी २००२ साली मला एका कार्यक्रमात आनंदऋषी भेटले. मी त्यांना माझे अनुभव सांगितले. त्यांनी याविषयी काहीही न बोलता मला त्यांनीच संकलित केलेले मृत्यूला स्पर्श करून आलेल्यांचे (विविध देश/धर्मातील व्यक्तींचे) अनुभव असलेले पुस्तक मला वाचण्यास दिले. यातील अनुभव आणि मला पहिल्या दिवशी आलेले अनुभव शब्दश: सारखे होते. आता मला काय झाले होते ते अकरा वर्षांनी समजले. मी मृत्यूला स्पर्श करून आलो होतो.

नंतर आनंदऋषींनी माझ्याकडे 'मी काय करत होतो' याची चौकशी केली. मी करीत असलेला संवेदनांचा अभ्यास हे 'विपश्यना ध्यान' असल्याचे त्यांच्या लक्षात आले. मी मागील जन्मातून विपश्यना ध्यान घेऊन आल्याचे त्यांनी सांगितले आणि मला ताबडतोब गोएंका गुरुजींच्या विपश्यना शिबिरात जाण्यास सांगितले.

मात्र नंतरचे दोन-तीन दिवस येणाऱ्या अनुभवांची संगती लागत नव्हती. जेव्हा मी स्वामी सर्वप्रियानंद यांची youtube वरील भाषणे ऐकली तेव्हा त्याचीही संगती लागली. मला येणारे अनुभव हे 'अद्वैत वेदांत' च्या मांडणीशी जवळ जाणारे होते.

अंधारात चाचपडत असलेल्या मला विपश्यनेचा मार्ग दाखविणारे आणि नंतरही वेळोवेळी मार्गदर्शन करणारे स्वामी आनंदऋषी यांना प्रणाम.