तारा

 

तारा

कालपासून आपण दशमहाविद्यांची माहिती घेण्यास सुरुवात केली आहे. यातील पहिली महाविद्या 'काली' हिची माहिती काल करून घेतली. आज दुसरी महाविद्या 'तारा' हिची माहिती घेणार आहोत.

दशमहाविद्येमध्ये ‘तारा’ ही दुसरी महाविद्या आहे, आणि ती सर्व विश्वाची रक्षक तसेच तारक (मुक्ती देणारी) देवी म्हणून ओळखली जाते. तारा देवीला ज्ञान, शक्ती आणि मोक्ष प्रदान करणारी मानले जाते. तिने भक्तांना संकटांपासून तारून नेण्याचे काम केले आहे. तिचे रूप आणि साधना तांत्रिक उपासनेत विशेष स्थान आहे.

1. तारा देवीचे स्वरूप

रूप: तारा देवीचे स्वरूप घोर, परंतु करुणामय आहे. तिचा रंग निळा आहे, जो अनंत आकाशाचे आणि विशाल ज्ञानाचे प्रतीक आहे. तिला सहसा उघड्या तोंडाने, कधीकधी रक्तधारांनी, दाखवले जाते. तिने शत्रूचा नाश करून रक्त पिऊन त्यांच्यावर विजय मिळवला आहे, असे यामागे मानले जाते.

भूषणे: तारा देवीच्या गळ्यात नरमुंडांची माळ आहे, आणि हातात एक कापलेले मुंडक, खड्ग (तलवार), कपाल (माठ), आणि कमल आहे. हे तिच्या विध्वंसक व परित्राण करणाऱ्या रूपाचे प्रतीक आहे.

अवस्था: तिचे पाय तिरस्कृत दैत्यावर ठेवलेले असतात, ज्यामुळे ती त्यांच्यावर विजय मिळवते. तिचा एक पाय पुढे असतो, जो तिच्या भक्तांना तारण्यासाठी (रक्षणासाठी) सदैव सज्ज असण्याचे प्रतीक आहे.

2. तारा देवीसंबंधी मान्यता

तारिणी स्वरूप: तारा देवीला ‘तारिणी’ म्हटले जाते, कारण ती आपल्या भक्तांना संकटातून तारते, अज्ञानाच्या अंधकारातून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे नेते. ती मुक्ती देणारी देवी आहे.

महाकालीशी साधर्म्य: तारा देवीचे रूप आणि काली देवीचे रूप यामध्ये साधर्म्य आढळते. दोघीही भयंकर रूप धारण करून भक्तांचे रक्षण करतात आणि संकटांपासून तारतात. परंतु, तारा देवी अधिक करुणामय आणि सौम्य मानली जाते.

उद्धाराची देवी: तारा देवीला जगाचा उद्धार करणारी देवी मानले जाते. ती आकाश, वाणी, संगीत, आणि ज्ञानाशी संबंधित आहे. तिच्या उपासनेतून साधकाला ज्ञान आणि अंतःप्रेरणा प्राप्त होते, ज्याद्वारे त्याच्या जीवनात प्रगती होते.

3. साधनाविधी

मंत्रजप: तारा देवीची साधना प्रामुख्याने मंत्रजपाद्वारे केली जाते. तिच्या मंत्राचे स्वरूप आहे: "ॐ ह्रीं स्त्रूं हूं फट् स्वाहा." या मंत्राचे जप भक्ताच्या आध्यात्मिक उन्नतीसाठी आणि संकटांतून तारण्यासाठी अत्यंत प्रभावी मानले जाते.

तंत्रसाधना: तारा देवीच्या उपासनेत तांत्रिक पद्धतींना विशेष महत्त्व आहे. तारा उपासकांना विशेष शक्ती आणि सिद्धी मिळवण्यासाठी तिची तांत्रिक साधना करतात. तारा उपासनेत ध्यान, यंत्रपूजा, आणि कुंडलिनी जागृती यांचे महत्व आहे.

तर्पण आणि यज्ञ: तारा देवीची प्रसन्नता मिळवण्यासाठी साधक तर्पण आणि यज्ञ करतात. यज्ञात विशेष आहुती दिल्या जातात, ज्यामधून तारा देवी भक्तांना आशीर्वाद देते.

स्मशान साधना: तारा देवीची काही साधना अत्यंत गूढ आणि दुर्लभ मानली जाते. तारा ही स्मशानदेवता आहे. तिची साधना स्मशाणांतही केली जाते. ही एक विशेष साधना आहे, जी अत्यंत कठीण आहे, परंतु भक्तांना सर्व शक्ती प्राप्त करण्याचे माध्यम मानली जाते.

4. तारा देवीचे भक्त

तारा देवीची उपासना विशेषतः तंत्रमार्गी साधक करतात, परंतु सामान्य भक्तही तिच्या उपासनेतून तिच्या करुणेचा लाभ घेऊ शकतात. तारा देवीची उपासना पश्चिम बंगाल, बिहार, ओडिशा, आणि उत्तर भारतात विशेष लोकप्रिय आहे. तिच्या उपासकांना मोक्ष, शांती, आणि ज्ञानाची प्राप्ती होते, असे मानले जाते.

5. तारा देवीची पूजा

तारा मंदिर: तारा देवीला अर्पण केलेली अनेक मंदिरे भारतात आहेत. पश्चिम बंगालमधील तारापीठ हे तिचे एक महत्त्वाचे शक्तिपीठ आहे, जिथे लाखो भक्त तिच्या दर्शनासाठी येतात.

उपासना आणि साधना काल: तारा देवीची उपासना साधकाच्या आयुष्यातील विशेष काळांमध्ये आणि समस्यांमध्ये केली जाते. संकटाच्या वेळी तिची पूजा अत्यंत फलदायी मानली जाते.

संतोष कारखानीस ठाणे

#dashamahavidya