त्रिपुरसुंदरी (ललिता)
आपण गेले काही दिवस दशमहाविद्या अर्थात दशमहाशक्ती यांच्याविषयी जाणून घेत आहोत. पहिल्या दोन शक्ति - काली आणि तारा - यांच्याबाबत गेले दोन दिवस माहिती घेतली. आज तिसऱ्या महाविद्येसमबंधी - त्रिपुरसुंदरी (ललिता) संबंधी थोडी माहिती घेऊ. त्रिपुरसुंदरीचे 'श्रीचक्र' अनेक घरांत पूजले जाते. परंतु ते ज्या देवतेचे प्रतीक आहे तिची माहिती त्यांना नसते.
त्रिपुरसुंदरी (ललिता) ही देवी तंत्रशास्त्रात अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. ती "सर्व सौंदर्याची" आणि "सर्व सृष्टीची" अधिष्ठात्री देवी म्हणून ओळखली जाते. तिला त्रिपुरसुंदरी किंवा ललिता म्हणून ओळखले जाते, कारण ती तीन जगांच्या सुंदरतेचे प्रतीक आहे – भौतिक, मानसिक, आणि आध्यात्मिक. देवी ललिता त्रिपुरसुंदरीची पूजा तांत्रिक आणि वेदाधिष्ठित पद्धतीने केली जाते, जी तिच्या उपासकांना विशेष फल प्रदान करते.
देवीचे स्वरूप:
त्रिपुरसुंदरीला महाशक्ती मानले जाते आणि तिचे वर्णन "चतुर्भुजा" म्हणून केले जाते – म्हणजेच, तिच्या चार भुजा आहेत. ती कमळासनावर बसलेली असते, आणि तिच्या हातात पुष्प, धनुष्य, बाण आणि पाश असतात. तिचा रंग चमकदार लाल असतो, जो तांत्रिक साधनेत अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो, कारण तो उर्जेचे प्रतीक आहे. तिचे सौंदर्य आणि दैवी तेज अतुलनीय आहे.
भक्तांना देवी काय देते:
त्रिपुरसुंदरीची उपासना केल्याने भक्तांना दैवी शक्ती, आध्यात्मिक उन्नती, ज्ञान, आणि प्रसन्नता प्राप्त होते. ती आपल्या भक्तांना सर्व प्रकारच्या संकटांपासून मुक्त करते आणि त्यांना समृद्धी आणि स्वास्थ्य प्रदान करते. तिच्या उपासनेमुळे भक्तांच्या जीवनात संतुलन, शांती, आणि ऐश्वर्य येते. तसेच, ती इच्छापूर्ती आणि मोक्ष (मुक्ती) प्राप्त करून देते. विशेषत: तंत्रशास्त्रीय साधनांमध्ये, ललिता देवी आपल्या भक्तांना आध्यात्मिक ज्ञान, आध्यात्मिक शक्ती आणि जगातील सुखांची प्राप्ती करून देते.
पुराणात वर्णन :
देवी ललिता शक्तीचे वर्णन देवी पुराणात आढळते. भगवान शंकरांना हृदयात धारण केल्यावर सती नैमिष येथे लिंगधारिणी नामाने प्रसिद्ध होतात आणि त्यांना ललिता देवी या नावाने ओळखले जाऊ लागते. एका अन्य कथेनुसार ललिता देवी यांचा प्रादुर्भाव तेव्हा होतो जेव्हा भगवानाच्या सोडलेल्या चक्रामुळे पाताळाचा नाश होऊ लागतो. या परिस्थितीमुळे ऋषी-मुनी घाबरतात आणि संपूर्ण पृथ्वी हळूहळू जलमग्न होऊ लागते. तेव्हा सर्व ऋषी माता ललिता देवीची उपासना करतात. त्यांच्या प्रार्थनेमुळे देवी प्रसन्न होते आणि ती विनाशकारी चक्र हातात घेत सृष्टिला पुन्हा नवजीवन देते.
उपासना पद्धती:
ललिता त्रिपुरसुंदरीची उपासना तंत्रमार्गात विशेषतः प्रसिद्ध आहे. ललिता सहस्रनाम स्तोत्र हे तिच्या उपासनेसाठी अत्यंत प्रभावी मानले जाते. भक्तांनी तिचे नामस्मरण, ध्यान, हवन, आणि देवीची प्रतिमा वा यंत्रासमोर दीपप्रज्वलन करून उपासना करावी. त्रिपुरसुंदरीचे श्रीचक्र (श्रीयंत्र) देखील अत्यंत पूजनीय आहे आणि त्याच्या समर्पक पद्धतीने पूजेसाठी भक्तांनी यंत्रपूजा करावी. मंत्रजप, हवन, ध्यान, आणि श्रीयंत्राच्या उपासनेमुळे देवी प्रसन्न होते आणि भक्तांना परमोच्च आध्यात्मिक फल मिळते.
मंदिरांची माहिती:
त्रिपुरसुंदरीचे अनेक प्रसिद्ध मंदिरं भारतभरात आढळतात, परंतु काही ठिकाणी ती विशेष पूजनीय आहे:
त्रिपुरसुंदरी मंदिर, त्रिपुरा: हे भारताच्या त्रिपुरा राज्यात आहे आणि हे मंदिर अत्यंत प्राचीन आहे. येथे देवीला "त्रिपुरा सुंदरी" म्हणून पूजले जाते. हे एक शक्तिपीठ आहे. येथे सतीचा उजवा पाय पडला होता.
ललिता देवी मंदिर, वाराणसी: उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथे हे एक अत्यंत प्रसिद्ध मंदिर आहे, जेथे देवी ललितेची उपासना विशेष पद्धतीने केली जाते.
त्रिपुरसुंदरी मंदिर, तिरुवनंतपुरम: केरळ राज्यातील हे मंदिरही त्रिपुरसुंदरी उपासनेचे महत्त्वाचे केंद्र आहे.
संतोष कारखानीस ठाणे
No comments:
Post a Comment