साधारणपणे बिग बँग पासून विश्वाची उत्पत्ती झाली आणि तेव्हापासून विश्वाचे प्रसरण निरंतर सुरु आहे असे आत बऱ्याच निरीक्षणातून सिद्ध झाले आहे. १९९० च्या दशकात दोन वेगवेगळ्या शास्त्रज्ञांच्या गटाने विश्वाच्या प्रसरणाचा वेग मोजण्याचा प्रयत्न केला. या दोन गटांपैकी एक होता सॉल पर्लम्युटर नेतृत्व करत असेलेला "सुपरनोव्हा कॉस्मॉलॉजी प्रोजेक्ट" आणि दुसरा होता ब्रायन श्मिड्ट नेर्तृत्व करत असलेला "हाय झेड सुपरनोव्हा सर्च टीम" हा प्रोजेक्ट. या दोन्ही स्वतंत्रपणे कार्यरत असणाऱ्या टीमचे निष्कर्ष एकच होते ते म्हणजे विश्व वाढत्या वेगाने प्रसरण पावत होते. या विश्वाचे वाढत्या वेगाने प्रसरण करणाऱ्या स्रोताला डार्क एनर्जी असे नाव दिले गेले. या डार्क एनर्जीच्या शोधामुळे समांतर विश्वाविषयी एक विलक्षण संकल्पना आकार घेत आहे.
आईनस्टाईनने मांडलेल्या विवक्षित सापेक्षता सिद्धांतानुसार प्रकाशाचा वेग ही मूलकणांच्या वेगाची मर्यादा आहे. त्यानुसार सुमारे १३. ७ अब्ज वर्षांपूर्वीचा प्रकाश आपण आज पाहत आहोत तो वैश्विक सूक्ष्मकिरण पाश्वप्रारणाच्या स्वरूपात (Cosmic microwave background radiation) . पण यात गमंत अशी आहे की या दरम्यान विश्वाच्या प्रसारणामुळे आणि विश्वाला आलेल्या फुगवट्यामुळे (Inflation) अवकाश मात्र प्रकाशगती पेक्षा जास्त वेगाने प्रसरण पावले. त्यामुळे आपण निरीक्षण करू शकत असलेल्या विश्वाची मर्यादा मात्र सुमारे ४६ अब्ज प्रकाशवर्षे आहे. या पलीकडील विश्वातून निघालेला प्रकाश अजून आपल्यापर्यंत पोहचला नाही. दुसरी गोष्ट अशी की यापलीकडील विश्वाचे डार्क एनर्जीमुळे वाढत्या वेगाने प्रसारण होत असल्याने या भागातून निघालेला प्रकाश आपल्यापर्यंत कधीच पोहचू शकणार नाही. अर्थात सध्या ४६ अब्ज प्रकाशवर्षे त्रिज्येचे वर्तुळ हे आपले वैश्विक क्षितिज (Cosmic Horizon) आहे. जर विश्व निरंतर प्रसरण पावत असेल तर पूर्ण विश्वातील अवकाशकाळात एकमेकांच्या संपर्कात न आलेली अनेक वैश्विक क्षितिजे असू शकतील. या प्रत्येक वैश्विक क्षितिजांमध्ये पदार्थ आणि ऊर्जा यांचे प्रमाण मात्र मर्यादितच असेल कारण विशिष्ट क्षमतेपेक्षा जास्त पदार्थ आणि ऊर्जा या क्षेत्रात असेल तर त्याचे कृष्णविवरात रूपांतर होईल. याचा अर्थ विश्वातील या वेगवेगळ्या भागात मूलकणांची (पदार्थांचे आणि ऊर्जेचे) संख्या मर्यादित असेल. असे असेल तर या मूलकणांच्या वेगवेगळ्या रचनांच्या संयोजनाची (Configurations) संख्या कितीही जास्त असली तरी मर्यादित असेल आणि एका विशिष्ट संख्येनंतर एकसारखीच रचना असणारे भाग अस्तित्वात असू शकतील. शास्त्रज्ञांनी मांडलेल्या गणितानुसार सुमारे दर १०^१०^१२२ इतक्या वैश्विक क्षितिजांमध्ये या एकसारख्या रचनांचे संयोजन एकसारखे असण्याचे प्रमाण एक आहे. म्हणजेच हे भाग रचनेने एकसारखे असून एकमेकांच्या प्रतिकृती असतील. यालाच शास्त्रज्ञांनी क्विल्टेड मल्टिव्हर्स असे नाव दिले आहे.
कल्पना करा विश्वाच्या अतिदूरच्या भागात आकाशगंगेसारखीच दीर्घिका असून त्यात सूर्यासारख्याच ताऱ्याच्या भोवती प्रदक्षिणा घालणाऱ्या पृथ्वीसदृश्य ग्रहावर आपल्या संगणकावर किंवा मोबाईल वर तुमच्यासारखाच कोणीतरी आता हा लेख तुमच्यासोबतच वाचत असेल.
क्रमशः
No comments:
Post a Comment